.svg){kind=icon}
Medycyna stylu życia to nowoczesne podejście do zdrowia oparte na sześciu filarach: zbilansowanej diecie, aktywności fizycznej, jakościowym śnie, zarządzaniu stresem, eliminacji używek i pielęgnowaniu relacji społecznych. Dbając o te obszary, wspieramy zarówno profilaktykę, jak i leczenie chorób cywilizacyjnych. Co zrobić, by skutecznie wdrożyć elementy medycyny stylu życia w naszą codzienność?
Nowa dziedzina medycyny
„Medycyna stylu życia” nie jest pojęciem nowym, choć w ostatnich latach zyskuje na popularności. To dziedzina medycyny, która wykorzystuje codzienne nawyki do zapobiegania i leczenia chorób cywilizacyjnych, takich jak cukrzyca typu 2, otyłość czy schorzenia sercowo-naczyniowe.
Po raz pierwszy tego terminu użyto jako nazwy sympozjum w 1989 roku, a rok później został opublikowany pierwszy artykuł, w którego tytule znalazło się to określenie. Pierwszy podręcznik medycyny stylu życia, „Lifestyle Medicine” autorstwa Jamesa M. Rippe’ego, wydano w 1999 roku. Polski podręcznik ukazał się dopiero w 2018 roku („Medycyna stylu życia”, pod redakcją Daniela Śliza i Artura Mamcarza). W kolejnych latach w USA i krajach europejskich powstały liczne towarzystwa naukowe i kierunki studiów poświęcone medycynie stylu życia.
Czym jest medycyna stylu życia?
Pod koniec XX wieku amerykański lekarz i kardiolog James M. Rippe przedstawił definicję medycyny stylu życia jako połączenia szeroko pojętej współczesnej medycyny z praktykami zdrowego stylu życia. Zgodnie z nią całościowe podejście do zdrowia jest skutecznym sposobem zapobiegania chorobom cywilizacyjnym we wczesnych stadiach ich rozwoju, a w przypadku już istniejących schorzeń medycyna stylu życia stanowi wartościowe uzupełnienie tradycyjnej terapii farmakologicznej.
W 2007 roku Garry Egger, Andrew Binns i Stephan Rossner nową dziedzinę medycyny zdefiniowali jako „zastosowanie zasad środowiskowych, behawioralnych, medycznych i motywacyjnych do zarządzania problemami zdrowotnymi związanymi ze stylem życia w warunkach klinicznych”. W wydaniu książki z 2011 roku autorzy rozszerzyli definicję o aspekt samozarządzania, konieczny do właściwej terapii chorób przewlekłych.
Badanie dotyczące stylu życia polskich prosumentów opisane w pracy „Medycyna stylu życia jako prozdrowotny trend współczesnego prosumenta” pokazuje, że jedynie 20% respondentów zna pojęcie „medycyna stylu życia”. Zdecydowana większość ankietowanych utożsamia je ze zdrowym stylem życia. Badani wskazywali również na inne określenia, takie jak „holistyczne ujęcie zdrowia”, „alternatywa dla medycyny konwencjonalnej” czy „profilaktyka chorób cywilizacyjnych”.
Jakie są filary medycyny stylu życia?
„Spośród 56,9 miliona zgonów na świecie w 2016 roku, 40,5 miliona, czyli71%, było spowodowanych chorobami niezakaźnymi” – czytamy w „The pandemic of physical inactivity: global action for public health”. Autorzy zaznaczają, że znaczną część tych zgonów stanowią choroby serca, cukrzyca i udar. Szacuje się, że nawet połowa przedwczesnych przypadków śmierci w Stanach Zjednoczonych jest wynikiem zachowań, które można modyfikować, takich jak palenie tytoniu, niewłaściwa dieta lub brak aktywności fizycznej.
Odpowiedzią na te wyzwania jest medycyna stylu życia bazująca na takich filarach jak zdrowe żywienie, regularna aktywność fizyczna, właściwa ilość snu, umiejętność radzenia sobie ze stresem, eliminowanie używek oraz budowanie i pielęgnowanie relacji społecznych.
1. Zdrowe odżywianie
Zdrowe odżywianie powinno opierać się na zbilansowanej diecie dopasowanej do indywidualnych potrzeb. Duże znaczenie ma regularnośćposiłków i włączanie do diety pełnowartościowych produktów bogatych w składniki odżywcze.
2. Aktywność fizyczna
Systematyczna aktywność fizyczna zmniejsza ryzyko rozwoju wielu chorób, obniża prawdopodobieństwo wystąpienia otyłości i poprawia samopoczucie.
3. Zdrowy sen
Sen to jeden z kluczowych czynników wpływających na stan zdrowia. Jego niedobór może spowodować spadek odporności, przemęczenie, przyrost masy ciała i nadciśnienie tętnicze.
4. Zarządzanie stresem
Stres jest nieodłącznym elementem życia, lecz jego nadmiar może być przyczyną wielu problemów zdrowotnych. W ochronie zdrowia niezwykle pomocne jest umiejętne stosowanie technik relaksacyjnych.
5. Eliminacja używek
Palenie papierosów, spożywanie alkoholu i branie narkotyków prowadzą do trwałych uzależnień. Przedawkowanie szkodliwych substancji może nie tylko wywołać zatrucie, ale nawet doprowadzić do śmierci.
6. Pielęgnowanie relacji społecznych
Dbanie o relacje społeczne wspiera zdrowie fizyczne i psychiczne. Utrzymywanie kontaktów towarzyskich buduje poczucie przynależności, chroni przed samotnością i redukuje stres.
Medycyna stylu życia a tradycyjna medycyna – czym się różnią?
Medycyna stylu życia różni się od tej tradycyjnej przede wszystkim podejściem do pacjenta i profilaktyką. Klasyczna medycyna koncentruje się na diagnozowaniu i leczeniu chorób za pomocą lekarstw oraz procedur medycznych.
Medycyna stylu życia z kolei na pierwszym miejscu stawia holistyczne wspieranie zdrowia poprzez codzienne nawyki. Pacjent aktywnie uczestniczy w dbaniu o swoje zdrowie, stawiając na zbilansowaną dietę, regularny ruch, odpowiednią ilość i jakość snu, techniki radzenia sobie ze stresem, unikanie używek i pielęgnowanie relacji społecznych, przy wsparciu lekarza jako doradcy i przewodnika.
Definicje medycyny stylu życia ewoluują, ale zawsze podkreślają znaczenie zdrowego stylu życia w zapobieganiu chorobom cywilizacyjnym i wspomaganiu ich leczenia. W centrum znajduje się człowiek dokonujący świadomych wyborów, które przeciwdziałają rozwojowi chorób wynikających z nieprawidłowych nawyków. Medycyna stylu życia stanowi fundament prewencji, terapii i wspomagania leczenia farmakologicznego. Dlatego tak ważne w jej przypadku jest holistyczne podejście, opierające się na edukowaniu i motywowaniu pacjentów do wdrażania zdrowych nawyków.
Jak wdrażać elementy medycyny stylu życia w naszą codzienność?
Fakt, że zdrowe wybory wpływają na zmniejszenie ryzyka chorób nie powinien nikogo zaskakiwać. Mimo to nie wszyscy wprowadzają prozdrowotne zachowania do codziennego życia. Jedną z głównych przyczyn jest to, że sama wiedza nie jest wystarczającą motywacją do zmian.
Wdrażanie elementów medycyny stylu życia warto zacząć więc od małych, świadomych kroków, które z czasem zaczną przekształcać się w trwałe nawyki:
· Systematyczna aktywność fizyczna – w formie krótkich spacerów czy treningu w domu pozytywnie wpłynie na poprawę kondycji, pracę serca i redukcję stresu.
· Zrównoważona dieta – bogata w warzywa, owoce i produkty pełnoziarniste – dostarczy organizmowi niezbędnych witamin i minerałów.
· Budowanie odporności na stres – świadome zarządzanie stresem poprzez techniki relaksacyjne, medytację czy kontakt z naturą korzystnie wpływa na zdrowie psychiczne.
· Dbanie o relacje społeczne – daje poczucie przynależności, celowości i sensu, co realnie poprawia dobrostan psychofizyczny.
· Odpowiednia samokontrola – odgrywa decydującą rolę w procesie tworzenia nowych nawyków. Jeśli jest ona osłabiona, np. wskutek niedoboru snu, trudniej jest wytrwać w prozdrowotnych zachowaniach.
Pożądane zmiany należy wprowadzać systematycznie, definiując wyzwalacze i powtarzając konkretne czynności tak, aby były nagradzane pozytywnymi efektami. Stopniowe kształtowanie zdrowych nawyków, krok po kroku, pozwala zapobiegać chorobom cywilizacyjnym i poprawiać codzienny dobrostan, zwiększając poczucie równowagi, energii i satysfakcji z życia.
Medycyna stylu życia to prawdziwa rewolucja w profilaktyce zdrowotnej. Pamiętajmy o korzyściach z niej płynących każdego dnia!
Bibliografia:
1. Phillips E. M., Frates E. P., Park D. J., Lifestyle Medicine, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32981575/
2. https://lifestylemedicineglobal.org/about/
3. https://lifestylemedicine.hmscme.com/
4. Polskie Towarzystwo Medycyny Stylu Życia,https://ptmsz.pl/czym-jest-medycyna-stylu-zycia/
5. Czerska I., Trojanowska A., Korpak T., Medycyna stylu życia jako prozdrowotny trend współczesnego prosumenta, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2020.
6. Podgórska J., Tak działa mózg. Jak mądrze dbać o jego funkcjonowanie, Grupa Wydawnicza Foksal, Warszawa, 2023.
